Rụng Tóc Từng Mảng Là Gì? Nguyên Nhân Và Các Giải Pháp

Rụng tóc từng mảng là một trong những tình trạng rụng tóc gây nhiều lo lắng, không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tác động mạnh mẽ đến tâm lý và chất lượng cuộc sống. Nếu bạn đột ngột phát hiện những mảng hói nhỏ trên đầu, đây có thể là dấu hiệu của bệnh rụng tóc từng mảng – một bệnh lý tự miễn thường gặp. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết rụng tóc từng mảng là gì, nguyên nhân gây bệnh, các biểu hiện thường thấy và phương pháp điều trị được khuyến nghị theo các nghiên cứu y khoa hiện đại.

Rụng tóc từng mảng là gì?

Rụng tóc từng mảng (Alopecia Areata) là tình trạng rụng tóc đột ngột thành từng mảng nhỏ, hình tròn hoặc bầu dục trên da đầu. Tóc có thể rụng ở một hoặc nhiều vị trí, đôi khi lan rộng thành hói toàn bộ da đầu hoặc thậm chí mất lông trên toàn thân.

Rụng tóc từng mảng là một rối loạn tự miễn dịch, nghĩa là hệ thống miễn dịch nhầm lẫn nang tóc là “tác nhân lạ” và tấn công khiến tóc rụng. Bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Mặc dù nang tóc bị tấn công, nhưng chúng thường không bị phá hủy hoàn toàn, do đó rụng tóc từng mảng có khả năng khôi phục nếu can thiệp kịp thời.

Biểu hiện của rụng tóc từng mảng

Các dấu hiệu nhận biết của rụng tóc từng mảng khá đặc trưng và giúp bác sĩ da liễu dễ dàng phân biệt với các loại rụng tóc khác:

• Mảng rụng tóc: Xuất hiện các mảng rụng tóc có ranh giới rõ ràng, thường có hình tròn hoặc bầu dục. Kích thước có thể từ vài milimet đến vài centimet.
• Bề mặt da: Vùng da đầu bị rụng tóc thường trơn láng, nhẵn bóng, không có vảy, không viêm đỏ và không để lại sẹo (khác với một số bệnh da liễu khác).
• Cảm giác trước khi rụng: Một số người có thể cảm thấy ngứa, châm chích hoặc hơi nóng rát nhẹ ngay trước khi tóc ở khu vực đó rụng.
• Tóc hình “dấu chấm than“: Đây là dấu hiệu đặc hiệu. Ở rìa các mảng rụng, có thể thấy các sợi tóc ngắn, mảnh, bị gãy, có phần gốc nhỏ hơn phần ngọn, trông giống dấu chấm than.
• Rụng ở các vùng lông khác: Tình trạng rụng tóc từng mảng có thể ảnh hưởng đến bất kỳ vùng nào có lông trên cơ thể, bao gồm râu, lông cơ thể, lông mi, lông mày,…
• Bất thường ở móng: Khoảng 10-20% người bệnh có thể gặp các vấn đề ở móng tay, móng chân như móng bị rỗ, sần sùi, mỏng giòn, hoặc xuất hiện các đường kẻ ngang.

Nguyên nhân gây ra rụng tóc từng mảng

Mặc dù chưa xác định chính xác nguyên nhân, nhưng các nghiên cứu y khoa đã chỉ ra nhiều yếu tố liên quan đến cơ chế bệnh sinh của rụng tóc từng mảng.

Yếu tố di truyền

Yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng, vì bệnh rụng tóc từng mảng thường có xu hướng xảy ra trong cùng một gia đình. Nếu bạn có một người thân (cha, mẹ, anh chị em) mắc bệnh này, nguy cơ phát triển bệnh của bạn sẽ cao hơn.

Điều này không có nghĩa là bệnh sẽ chắc chắn xảy ra, mà là bạn đã thừa hưởng một số gen nhạy cảm (đặc biệt là các gen liên quan đến chức năng của hệ thống miễn dịch, như phức hợp kháng nguyên bạch cầu người – HLA) khiến nang tóc dễ bị hệ thống miễn dịch tấn công hơn khi có yếu tố kích hoạt từ môi trường bên ngoài.

Rối loạn tự miễn dịch

Trong cơ thể chúng ta, một số cơ quan đặc biệt như mắt hay nang tóc được hệ miễn dịch “ưu tiên” – nghĩa là hệ miễn dịch bình thường sẽ không tấn công chúng, để bảo vệ các chức năng quan trọng. Cơ chế này được gọi là “miễn dịch ưu tiên” (immune privilege). Nhưng ở người bị rụng tóc từng mảng, cơ chế này bị phá vỡ.

Khi đó, hệ miễn dịch bắt đầu nhìn thấy nang tóc như vật thể lạ và huy động các tế bào miễn dịch đến tấn công. Điều này giống như hàng rào bảo vệ quanh nang tóc bị thủng, gây viêm và làm nang tóc yếu dần, dẫn tới tóc rụng thành từng mảng.

Căng thẳng tâm lý và các sự kiện kích hoạt

Khi con người gặp tình huống căng thẳng – chẳng hạn như lo âu, sợ hãi, áp lực công việc hoặc biến cố cuộc sống – cơ thể sẽ tự động kích hoạt một hệ thống sinh học gọi là trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (HPA axis). Đây là cơ chế tiến hóa để giúp chúng ta thích nghi với nguy hiểm và phản ứng nhanh chóng, cung cấp năng lượng tức thì để đối phó với căng thẳng.

Tuy nhiên, cơ chế kích hoạt tiết hormone này khiến hệ thống miễn dịch rối loạn và nhận diện nang tóc như một tác nhân lạ và tấn công nang tóc. Khi tình trạng căng thẳng kéo dài sẽ gây ra tình trạng rụng tóc từng mảng. Mặc dù căng thẳng không phải là nguyên nhân tự miễn trực tiếp, nhưng nó là một yếu tố kích hoạt mạnh mẽ, đặc biệt đối với người đã mang sẵn gen nhạy cảm.

Sự liên quan với các bệnh lý tự miễn khác

Rụng tóc từng mảng hiếm khi tồn tại đơn độc mà thường đi kèm với các bệnh lý tự miễn khác, phổ biến nhất là bệnh tuyến giáp tự miễn, bạch biến (Vitiligo) và lupus ban đỏ hệ thống (Lupus Erythematosus). Sự liên kết này xảy ra là do các bệnh lý trên đều chia sẻ chung một “lỗi” cơ bản trong hệ thống miễn dịch của cơ thể. Nếu hệ thống miễn dịch của một người đã bị “lỗi” để tấn công một loại mô (như tuyến giáp), nó cũng có khả năng cao sẽ “nhận diện nhầm” và tấn công các mô khác (như nang tóc).

Cách trị rụng tóc từng mảng

Rụng tóc từng mảng có thể tự khỏi trong một số trường hợp nhẹ nhờ tóc mọc lại tự nhiên. Tuy nhiên, bệnh có tính chất khó đoán và dễ tái phát, vì vậy hầu hết bệnh nhân – đặc biệt là khi rụng tóc diện rộng hoặc kéo dài – cần được theo dõi và điều trị y khoa để đạt kết quả ổn định lâu dài. Các phương pháp hiện nay được ứng dụng trong điều trị rụng tóc từng mảng bao gồm:

Corticosteroid

Corticosteroid là nhóm thuốc có tác dụng chống viêm và ức chế miễn dịch mạnh. Bệnh rụng tóc từng mảng được xem là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch – đặc biệt là các tế bào lympho T – tấn công nang tóc và làm ngừng mọc tóc. Khi tiêm trực tiếp vào vùng rụng, Corticosteroid làm giảm hoạt động của tế bào T, hạn chế giải phóng các chất trung gian gây viêm và khôi phục lại môi trường “miễn dịch ưu tiên” cho nang tóc.

Minoxidil

Minoxidil là một loại thuốc bôi thoa được sử dụng trong kích thích mọc tóc và đã được chứng minh hiệu quả trong nhiều nghiên cứu. Minodixil không trực tiếp điều trị nguyên nhân tự miễn mà tập trung vào việc làm giãn các mạch máu nhỏ dưới da đầu, tăng lưu lượng máu đến nang tóc, cung cấp nhiều dưỡng chất và oxy hơn để tóc mọc khoẻ.

Vì vậy, Minoxidil giúp kéo dài giai đoạn phát triển (anagen) của tóc, giúp tóc mọc trở lại. Trong điều trị rụng tóc từng mảng, minoxidil thường được dùng để kích thích mọc tóc lại sau khi đã kiểm soát được vùng viêm và rối loại tự miễn nhờ corticosteroid hoặc các liệu pháp ức chế miễn dịch khác.

Xem thêm: Các Giai Đoạn Trong Vòng Đời Của Tóc

Liệu pháp miễn dịch tiếp xúc

Liệu pháp Miễn dịch Tiếp xúc là một phương pháp điều trị được sử dụng cho các trường hợp rụng tóc từng mảng nặng hoặc kháng trị với các phương pháp khác. Các bác sĩ sử dụng những chất gây dị ứng nhân tạo như DPCP hoặc SADBE bôi lên da đầu. Những chất này gây ra phản ứng viêm nhẹ tại chỗ, “đánh lạc hướng” hệ miễn dịch khỏi việc tấn công nang tóc và khôi phục môi trường để tóc mọc lại.

JAK inhibitors (Thuốc ức chế Janus kinase)

Rụng tóc từng mảng là bệnh do hệ miễn dịch “hiểu nhầm” và tấn công chính nang tóc, khiến tóc ngừng mọc. Các tế bào miễn dịch này liên lạc với nhau bằng những “tín hiệu” gọi là cytokine, và các tín hiệu này đi qua một “đường truyền” đặc biệt trong tế bào là JAK-STAT. Khi đường truyền này hoạt động mạnh, phản ứng viêm quanh nang tóc tiếp tục kéo dài, tóc không mọc lại được.

Thuốc JAK inhibitors hoạt động bằng cách chặn con đường JAK-STAT, giống như cắt đứt dây liên lạc giữa các tế bào miễn dịch. Nhờ vậy, các tín hiệu tấn công nang tóc bị ngừng lại, phản ứng viêm giảm đi và nang tóc được “giải phóng” để trở về trạng thái bình thường.

Một nghiên cứu về hiệu quả của JAK inhibitors

Vào tháng 6 năm 2022, FDA đã phê duyệt thuốc ức chế JAK baricitinib (​Olumiant®), một loại thuốc viên uống dành cho người lớn bị rụng tóc từng vùng nghiêm trọng. Đây là lần đầu tiên FDA phê duyệt cụ thể một loại thuốc uống cho căn bệnh này. Tuy nhiên, rụng tóc từng mảng là bệnh mãn tính cần điều trị, vì vậy bệnh nhân có thể rụng tóc lại khi ngưng thuốc.

Quang trị liệu và laser

Một cách điều trị khác cho bệnh rụng tóc từng mảng là quang trị liệu, sử dụng tia cực tím (UVA, UVB) hoặc laser excimer 308 nm chiếu trực tiếp lên vùng rụng tóc. Cơ chế của các phương pháp này là điều hòa miễn dịch tại chỗ bằng cách làm giảm số lượng và hoạt động của tế bào T quanh nang tóc, đồng thời thay đổi môi trường vi mô của da đầu, khiến tình trạng viêm dịu đi. Với những vùng rụng tóc nhỏ hoặc bệnh nhân không đáp ứng với thuốc bôi/tiêm, quang trị liệu là một lựa chọn đáng cân nhắc.

Tổng kết

Rụng tóc từng mảng là một tình trạng rụng tóc thường đi kèm với các chứng bệnh khác. Hy vọng bài viết trên của Viện Cấy Tóc NEWHAIR đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích liên quan đến tình trạng rụng tóc từng mảng. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng này, hãy tìm đến sự tư vấn của bác sĩ da liễu để được chẩn đoán chính xác và thiết lập phác đồ điều trị cá nhân hóa.